"Wawel Zaginiony" w nowej aranżacji

Wawel Zaginiony

Wawelskie lapidarium jest kolekcją muzealną i znaczącą częścią ekspozycji „Wawel Zaginiony”.
W ramach aranżacji zaprojektowanej przez Adama Młodzianowskiego, według koncepcji i scenariusza prof. Jerzego Szablowskiego prezentowana była w jednej z sal wystawowych tylko niewielka część detali. Poszerzenie ekspozycji lapidarium o kolejne trzy sale pozwoliło na wprowadzenie nowej myśli przewodniej, która prezentuje bogaty zbiór wawelskich detali – elementów wystroju architektonicznego, ale także pokazuje losy tej kolekcji (sposób pozyskiwania w trakcie prac konserwatorskich, migrację obiektów, ich wtórne wykorzystanie).


W nowej aranżacji sala I – istniejąca w dotychczasowej ekspozycji – obejmuje detale architektoniczne związane z dziedzińcem arkadowym Zamku Królewskiego na Wawelu. Zamurowane w XIX wieku galerie krużgankowe odzyskały swój pierwotny wygląd w czasie prac konserwatorskich, podjętych w 1906 roku pod kierunkiem Zygmunta Hendla.

W sali II eksponowane są detale architektoniczne pochodzące z wystroju pałacu królewskiego, oraz detale odnalezione w czasie prac archeologicznych na dolnym tarasie ogrodów królewskich.

W sali III eksponowane są obiekty pochodzące z katedry wawelskiej i innych obiektów sakralnych. W przypadku dwóch z nich – ołtarza tzw. zatorskiego i tympanonu z nagrobka biskupa Tylickiego – połączonych dodatkowo historią przeniesienia obiektów do Zatora i ich powrotu na wzgórze wawelskie.

Sala IV przeznaczona została na ekspozycję odlewów gipsowych dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej, z zasobów działu lapidarium Zamku Królewskiego na Wawelu.

Sala V – to korytarzyk łączący sale: IV i II. Zgodnie z koncepcją wystawy – w myśl której poza prezentacją oczywistych walorów artystycznych zbioru, ma być ona także opowieścią o losach kamiennych fragmentów.




Kurator wystawy – dr Beata Kwiatkowska-Kopka, Kierownik Działu Rezerwatów i Lapidarium Zamku Królewskiego na Wawelu

Konserwacja obiektów – Dominik Synowiec, Barbara Kostecka, Agnieszka Wojtasik – Studenci Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem prof. Ireneusza Płuski, Kierownika Katedry Konserwacji i Restauracji Rzeźby ASP

Projekt plastyczny wystawy – Studio Projektowe Marek Suchowiak

Projekty graficzne – Piotr Kułas, Renata Paszkowska-Kwiatek



Historia wawelskiego lapidarium sięga lat osiemdziesiątych XIX wieku.

Tomasz Pryliński, w ramach wszechstronnych studiów nad projektem odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu, przeprowadził także w latach 1880-1882 wykopaliska przed północną i wschodnią elewacją pałacu królewskiego, w wyniku których pozyskał pokaźny zbiór detali architektonicznych. Fragmenty te umożliwiły badaczowi rekonstrukcję elementów wystroju architektonicznego pałacu, które usunięto w czasie adaptacji rezydencji królów polskich na koszary.

Detale pozyskane przez Prylińskiego umieszczono w specjalnie na ten cel przeznaczonej szopie, przed wschodnią fasadą pałacu. Ten prowizoryczny magazyn nie zabezpieczał w sposób właściwy cennego zbioru, poszukiwania nowego pomieszczenia trwały długo i doprowadziły do znacznego rozproszenia kolekcji. W 1894 roku odnotowano już tylko 90 fragmentów, ze zbioru liczącego początkowo 478 pozycji.

Austriaccy żołnierze bezceremonialnie używali mniejszych kamieni do szlifowania posadzek, większe rozbijali oraz stosowali jako budulec przy wznoszeniu nowych koszarowych obiektów.


W wyniku prac restauracyjnych, prowadzonych w okresie międzywojennym pod kierunkiem Zygmunta Hendla i Adolfa Szyszko-Bohusza wawelskie lapidarium zostało znacznie wzbogacone. Niestety w czasie okupacji hitlerowskiej większość zabytków uległa dewastacji – oryginalne fragmenty rozbijano na szuter do betonu używany przy budowie garaży, wtórnie wykorzystywano bezcenne elementy kamieniarki do wznoszenia nowych budynków.

Po wojnie pozostałością ogromnego zbioru była niewielka kolekcja licząca 164 obiekty. Obecnie, dzięki wieloletnim pracom konserwatorsko-restauracyjnym, zbiór liczy ponad 3000 obiektów.