ZAGADKA REGIONALNA (24.12.)
- A
- A
- A
"Pejzaże regionalne" Audycja z dn. 24.12. 2023 r. WIGILIA
ŻUKOWICE STARE - to wieś w gminie LISIA GÓRA w powiecie tarnowskim.
Tam przed 150. laty w Wigilię Bożego Narodzenia 24.12. 1883 r. urodził się przyszły aktor teatralny i filmowy, pisarz, publicysta, założyciel i dyrektor Teatru "ATENEUM" w Warszawie.
Ukończył szkołę podstawową w TARNOWIE.
Relegowany z tarnowskiego gimnazjum za działalność w postępowej organizacji patriotyczno-radykalnej Promieniści, gdzie wraz z MARIANEM KUKIELEM (1885 -1973) i KAROLEM RADKIEM (1885 - 1937) współtworzył koło tarnowskie.
Początkowo trafił do gimnazjum w JAŚLE.
Maturę złożył eksternistycznie w 1903 r. w gimnazjum w BOCHNI.
![(fot. IKC/Wikipedia)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3616837/bc680081ff67c9515e30bd46ba2ea257jaraczstefanikc.jpg)
Na Uniwersytecie Jagiellońskim studiował prawo, historię sztuki, polonistykę i przyrodę, jednak po dwóch semestrach przerwał studia.
Na utrzymanie zarabiał jako korektor w socjalistycznym dzienniku "NAPRZÓD" wydawanym przez Polską Partię Socjalistyczną.
Jeszcze podczas studiów zaczął interesować się teatrem.
![Dawny Teatr Ludowy na scenie którego debiutował Kraków ul. Krowoderska 31 (fot. Zygmunt Put/Wikipedia)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3616843/bf090a212e108302773eb834df18fadcjaraczludowyteatrkrowoderska31zygmuntput.jpg)
W 1904 r. zaczął występować w Teatrze Ludowym w KRAKOWIE przy ulicy Krowoderskiej.
Zmarł w 1945 r. i spoczął na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Jest dziś patronem stołecznego Teatru "Ateneum" oraz teatrów w ŁODZI i OLSZTYNIE.
Na południu Polski ma ulice w Krakowie, Tarnowie, Oświęcimiu i Tychach.
![Fotel w Łodzi (fot. Hu-Bar)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3616849/a7f83357e229dc753feb15dd600942fajaraczfotellodzhu-bar.jpg)
Proszę podać jego imię i nazwisko.
ADRES INTERNETOWY: [email protected]
do godz. 7.30 dnia 24.12. 20023 r.
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3616852/996c098978c27132e6938692ab15b09eaaalubart.jpg)
UPOMINKI:
tomik " KRAKÓW POEZJI" Jacka Lubarta - Krzysicy i Wojtka Kowalczyka
tomik poezji "WSZECHŚWIAT W NAS" Zbigniewa Mirosławskiego
Almanach Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego O złotą gałązkę jabłoni"
płyta CD "Wracają słowa, wracają dźwięki" 95 lata Radia Kraków".
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3616856/07ee297328d8050cc0a51692f2cd155faaatbilisi1.jpg)
płyta CD (podwójna) z nagraniami organowymi w polskim kościele Świętych Piotra i Pawła w TBILISI w Gruzji
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3616858/0fa626357719836e6f911165237a46caaaatbilisi2.jpg)
![Piwniczna - Zdrój (fot. Jerzy Opioła)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619628/0a59c14d06640d1d8aff7a430cb24ca9piwniczna-zdrojjerzyopiola-1.jpg)
WANDA ŁOMNICKA - DULAK poetka i regionalistka z PIWNICZNEJ - ZDROJU, członkini Zespołu "DOLINA POPRADU" przypomina zwyczaje Górali Nadpopradzkich związane z dniem WIGILII BOŻEGO NARODZENIA.
![fot. z książki W.Łomnickiej - Dulak](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619627/13964e59279d03d0788cfc5fd9cce6c3dulakpotrawy-wigilijne.jpg)
Z czego przyrządzano postne potrawy wigilijne, kto podawał do stołu, czy były na nim talerze, dlaczego koń nie otrzymywał wigilijnego jadła i kiedy pojawił się w chatach podłaźnik?
![Wybieranie podłaźniczki - czynność odtworzona przez członków zespołu](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3620190/0a31a115967ecc954d66e2835cc47633piwnicznadulakwybieraniepodlazniczki.jpg)
Posłuchaj także wigilijnego wiersza piwniczańskiej poetki !
![(fot. Leszek Zegzda)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619622/e3d37ff57f33ffbdc5e72fa879976adedulak-wanda-1.jpg)
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619631/4a8caa737b56a2492fcafac2d51e8e89zywiec-szopka.jpg)
JOLANTA MARTIS pochodzi z OSTROŁĘKI.
Jest psycholożką i misjonarką świecką.
Wraz z mężem MAXEM i córką KASIĄ od 3 lat mieszka w Żywcu, dokąd przeprowadziła się z Wielkiej Brytanii.
Wspomina lata dzieciństwa i porównuje atmosferę przeżywania Bożego Narodzenia w rodzinnej okolicy, z tą, z którą spotkała się w Żywcu.
![Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP w Dili, stolicy Timoru Wschodniego (fot. Bahnfrend/Wikipedia)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619639/b88ba94b8182ac34978b50ad2aa6cad6dili.jpg)
Opisuje też bożonarodzeniowe tradycje w Anglii, na Timorze Wschodnim oraz w południowych Indiach, skąd pochodzi rodzina jej męża.
Posłuchaj!
![Jolanta Martis z córką Kasią](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619633/1ca83c8cc4e7f11cd532d24ab69e8a28zywiecjola-3.jpg)
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619644/333f0e7b60992826bd94afc5d510c43fmuzeumtarnow135.jpg)
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619652/df9caab3262af20b556cafa78e350049pasekmuzeum.jpg)
Rok 2023 był rokiem jubileuszu 135 lecia Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie.
Założył go w 1888 r. profesor historii Kościoła i prawa w Seminarium Duchownym w Tarnowie, jego ówczesny rektor ks. JÓZEF BĄBA (1849 - 1936).
![(fot. Archiwum WSD Tarnów)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619648/0eea9d6480dcf53ed3642c3a5db90b0ebabajozefwsdtarnow.jpg)
Urodził się w biednej rodzinie rolniczej w PŁAZIE koło Chrzanowa.
Po zdaniu matury w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, wstąpił do służby w austriackiej armii i w Wiedniu studiował teologię.
Święcenia kapłańskie przyjął w Wigilię Bożego Narodzenia 24.12.1874 r. z rąk biskupa tarnowskiego JÓZEFA ALOJZEGO PUKALSKIEGO (1798 -1885)
![ks. infułat J.Bąba](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619653/80140231c97be98c276de16edd8168e7babajozefinfulat.jpg)
Jak potoczyła się dalsza kariera tego duchownego, założyciela pierwszego na polskich ziemiach muzeum kościelnego? - wyjaśnia historyk sztuki, dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie ks. dr PIOTR PASEK.
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619656/c9c139812ae85dc479df1eb7b3d786e2pasekbabacesarz.jpg)
Posłuchaj!
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619654/b8eca8d6f7bbf903d7606371ba5b7d5bpasekpiotr23.jpg)
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619661/b0218663897b1321cc856169cb49cc5ftertilpomnikmariohasswlasciwy.jpg)
TADEUSZ TERTIL (1864 -1925) prawnik i polityk, był burmistrzem TARNOWA w latach 1907 -1923.
![T.Tertil (1903) - fot.Wikipedia](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619663/81bbeef9bd9a2b4bf10d7b6ca7c5775atertiltadeusz1903.jpg)
Położył ogromne zasługi dla rozwoju infrastruktury miejskiej, nie opuścił Tarnowa w czasie okupacji rosyjskiej od listopada 1914 r. do maja 1915 r.
O jego rodzicach, o latach młodzieńczych, działalności adwokackiej i niepodległościowej przed wyborem na urząd burmistrza, opowiada tarnowski historyk WOJCIECH SYPEK - autor przygotowywanej do druku publikacji " TADEUSZ TERTIL - TARNOWSKI MĄŻ STANU".
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619665/9540bee70c3639ee4ec39185f3b6c5c1tertilt.jpg)
Posłuchaj !
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619667/dcbf92e167e14b10ed687b0d70da1022sypekwojciechnowy-1.jpg)
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619734/10be65e1ffd7ac1c27f29f27c53082eajaworznoramssiekierka.jpg)
Historyk ADRIAN RAMS jest kustoszem Muzeum Miasta Jaworzna.
![(fot. ADRIAN RAMS Muzeum Miasta Jaworzna)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619739/3a96e76807408c2bdbdace82f0bcf7c1jaworznotoporek2.jpg)
Wiosną tego roku detektorysta przekazał placówce przedmiot znaleziony w trudnodostępnym terenie na granicy Jaworzna i Chrzanowa.
![(fot. ADRIAN RAMS Muzeum Miasta Jaworzna)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619741/019d7205ea8d755a849f435c3416d9cejaworznotoporek.jpg)
To toporek, który został poddany ekspertyzie prof. MACIEJA PAWLIKOWSKIEGO z Akademii Górniczo - Hutniczej.
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619743/57a12402f8637ca9becae3593fa386d3pawlikowski-001.jpg)
Czy udało się określić wiek i pochodzenie tej siekierki i czy będzie ona nowym eksponatem jaworznickiego Muzeum?
Posłuchaj!
![(fot. MARCIN MIŁEK Muzeum Miasta Jaworzna)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3619745/602bff5f8c32bc429e78263f4dbd2f87jaworznotoporek1.jpg)
![(fot. Sławonir Bromboszcz)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3620246/8f49bfa6e51ab6abca363d6204ca2741gillbertdobry.jpg)
TADEUSZ GILLERT urodził się w 1932 r. w KRAKOWIE.
Zmarł w maju 2021 roku.
Był inżynierem górnikiem, absolwentem AGH, ale do historii przeszedł jako wybitny konstruktor krakowskich szopek.
W Konkursie szopek krakowskich uczestniczył od 1948 r.
W roku 2017 otrzymał Odznakę honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej".
Był członkiem Stowarzyszenia Nieprofesjonalnych Plastyków Ziemi Krakowskiej i Stowarzyszenia Twórców Ludowych.
Mieszkał w KRZESZOWICACH.
Wspomina go jego sąsiadka MARIA OSTROWSKA - emerytowana nauczycielka języka polskiego w Liceum Ogólnokształcącym w Krzeszowicach.
Posłuchaj!
![(fot. Marian Lewicki)](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3620250/f90aec37f502055716f69c9a1a4135fcostrowskamarianlewicki.jpg)
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3620261/21b5547a4cea73db18abfc0de264bf4bciezkowicebasztapaderewskiegojopiola.jpg)
Jedną z atrakcji CIĘŻKOWIC jest Skamieniałe Miasto.
To rezerwat przyrody nieożywionej położony na prawym brzegu rzeki BIAŁA DUNAJCOWA na Pogórzu Ciężkowickim, na grzbiecie oraz na zachodnich i północnych stokach wzniesienia SKAŁA (367 m).
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3620258/ce97bef0844ccd2d48c69e048a90b4a0ciezkowiceskamienialmiastokroton.jpg)
Kiedy powstały te skały, z czego są zbudowane i jakie legendy wiążą się z tym miejscem ? - wyjaśnia przewodniczka beskidzka KATARZYNA HOŁDA - edukatorka Małopolskiego Centrum Edukacji Ekologicznej w CIĘŻKOWICACH w powiecie tarnowskim.
Posłuchaj!
![](https://sdm.radiokrakow.pl/data/article/3620263/31732614f753d80d4c509d2076ceddcfciezkowice-holdakasia.jpg)
Najnowsze
-
21:50
Sprzątanie po tarnowsku, czyli gruntowne czyszczenie miasta przed urzędniczą wizytacją.
-
20:35
Pierwszy punkt Puszczy ...i Górnika
-
19:24
Geolog: Kiedyś rozbijaliśmy termometr i udawaliśmy, że jesteśmy zdrowi. Dziś w końcu mówi się o zanieszyszczonym terenie kombinatu
-
19:08
Kamala Harris prowadzi kampanię wojowniczo, będą padały zarzuty
-
18:47
Gorąca atmosfera w Bochni. "Władza zafundowała sobie kryzys wizerunkowy"
-
17:12
AWF chce mieć centrum wspinaczkowe na światowym poziomie. Plan jest, brakuje pieniędzy
-
16:32
Krakowski magistrat będzie poprawiał uchwałę krajobrazową. Część przepisów zostanie zaostrzona
-
15:56
W Olimpijskiej Reprezentacji Polski w Paryżu przeważają kobiety
-
15:50
Uszkodzony gazociąg na zakopiance w Myślenicach! Straż pożarna ewakuuje część mieszkańców
-
15:37
Gdzie jesteś sasanko? Zarząd Zieleni Miejskiej będzie walczyć z gatunkami inwazyjnymi
-
15:17
Krakowskie pogotowie ds. dzikich zwierząt ma nowy pomysł na walkę z plagą dzików w mieście
-
20:46
Uwaga kierowcy - utrudnienia na obwodnicy Krakowa. Między węzłami Kraków Skawina a Kraków Południe w stronę Tarnowa… https://t.co/aWCDRAdztU
-
18:19
Kraków: prokuratura złożyła apelację od wyroku dla aktora Jerzego S. https://t.co/4IBqL4fLxF
-
15:39
#PomysłNaMajówkę w Bobowej. Choć Żydzi nie powrócili do miasteczka na stałe po II wojnie światowej, to jednak samo… https://t.co/KDQZOGN34I
-
13:55
RT @Kamil_Wszolek: Jak przygotować dziecko do życia w sieci? O tym porozmawiam dziś z Magdaleną Bigaj autorką książki "Wychowanie przy ekr…
-
12:33
W maju w Pobiedniku Wielkim startuje 60. Lot Południowo-Zachodniej Polski im. Franciszka Żwirki https://t.co/p8YpCu8qgJ
-
11:03
Utrudnienia na drodze wojewódzkiej 783. W Makowie w powiecie miechowskim doszło do zderzenia trzech samochodów: cię… https://t.co/vHPqQzgNvM
-
10:11
#RozmowaRadiaKraków @Lukasz_Kmita: Rozważam wydanie rozporządzenia ws. zakazu przebywania na terenach zagrożonych z… https://t.co/IK9DHSKekF
-
09:44
Pojawiło się nowe zapadlisko na os. Gaj w Trzebini https://t.co/S6agoI2Hw1
-
09:21
Utrudnienia na drodze wojewódzkiej 955. W Sułkowicach w powiecie myślenickim doszło do zderzenia dwóch samochodów o… https://t.co/2WKuvfJcrm